Wsłuchać się w architekturę

Jak projektować, by akustyka szła w parze z architekturą? Jakie nowoczesne rozwiązania wykorzystują architekci do ochrony przed hałasem? Jakim wyzwaniom w obszarze akustyki stawiają czoła? Doświadczeniami opartymi na własnym portfolio dzielą się Tomasz Konior, Piotr Z. Kozłowski, Przemo Łukasik, Robert Majkut, Joanna i Wojciech Małeccy, Dorota Sibińska i Bartosz Trzop.

DR INŻ. ARCH. TOMASZ KONIOR
Główny projektant Centrum Nauki i Edukacji Muzycznej Symfonia (2007), Siedziby NOSPR w Katowicach (2014),
Zespołu Państwowych Szkół Muzycznych w Warszawie (2020), Filharmonii w Brnie (2024)

Dla wyrażenia, czym charakteryzują się najlepsze sale koncertowe, używamy takich określeń jak przejrzystość, czystość, pogłos i…
cisza

Trudno wyobrazić sobie udany budynek dla muzyki bez dobrej akustyki. Do cech przypisanych dobrej architekturze dochodzi jakość brzmienia w przestrzeniach przeznaczonych do organizowania koncertów pracy z dźwiękiem. Dla wyrażenia, czym charakteryzują się najlepsze sale koncertowe, używamy takich określeń jak przejrzystość, czystość, pogłos i… cisza. Zawsze celem jest wykreowanie przyjaznego i komfortowego środowiska akustycznego, a jednocześnie inspirującego i ekscytującego miejsca dla tworzenia wydarzeń muzycznych.

Każdy, najdrobniejszy element struktury (np. twardość materiałów, ciężar konstrukcji) i wyposażenia (np. technologia wykonania foteli) podporządkowany jest właściwościom akustycznym, w których wszystkie instrumenty, wśród nich ludzki głos, brzmią klarownie i naturalnie. Od jakości dźwięku słyszalnego przez muzyków i publiczność zależy wierne oddanie muzyki wykonywanej na estradzie.

Wraz z rozwojem myśli związanej z projektowaniem sal koncertowych coraz częściej stosowane są innowacyjne rozwiązania, które pozwalają uzyskać najlepsze warunki akustyczne przy zapewnieniu znakomitej widoczności z każdego miejsca na widowni, co wpływa na poczucie wspólnoty między muzykami i publicznością.

Od początku pracy nad koncepcją konieczna jest ścisła współpraca architektów i akustyków przy profesjonalnym wsparciu inżynierów branżowych. Przekonałem się o tym wielokrotnie podczas muzycznych realizacji, z których Konior Studio jest znane. Każdy projekt to dla nas cenne doświadczenia. Wykorzystujemy je w kolejnych wyzwaniach związanych z tym szczególnym rodzajem architektury.

DOROTA SIBIŃSKA Architekt, xystudio

Przy mniejszych, bardziej budżetowych projektach hasło „projektant akustyki” paraliżuje inwestorów i często również nas architektów. Znalezienie dobrego projektanta, który mówi zrozumiałym językiem i do tego ma czas jest bardzo trudne. Często efektem takiej współpracy jest wiele elementów bardzo podnoszących koszty wykończenia. Dodatkowo wytyczne projektantów często nie przekładają się na parametry opisane w kartach technicznych ogólnodostępnych towarów. Najczęstszym przykładem są oczywiście drzwi wewnętrzne i wieczne dyskusje na temat, jak drzwi wentylowane mają być jednocześnie akustyczne. Producenci popularnych marek nie zamieszczają na stronach WWW niezbędnych parametrów, informacje podawane są często w formie „drzwi o podwyższonej dźwiękoszczelności”. Jakiej Tego nie wiemy. Często też nie wiedzą, jak ma się klasa D1 do R A1/RW, a już R A1R staje się zagadką dnia. Rozwiązania ekonomiczne zwykle nie idą w parze z akustyką, bo tu chodzi o kompletny układ akustyczny, a nie tylko parametr ściany lub sufitu, o czym często zapominamy. Projektowanie akustyczne wymaga też często stosowania całych gotowych rozwiązań systemowych, co zazwyczaj nie koreluje z nietypowymi aranżacjami. Jak my radzimy sobie z tym tematem w budżetowych inwestycjach? Staramy się wykorzystać znane nam zasady, które poprawiają komfort akustyczny. Jest to najczęściej stosowanie miejscowych okładzin ściennych np. z filcu lub korka, mebli miękkich, posadzek i sufitów o dobrych parametrach akustycznych, układów ścian z uskokami „rozbijającymi” dźwięk.

ROBERT MAJKUT
CEO, Dyrektor kreatywny

Akustyka nie tylko idzie w parze z architekturą, ale już nią jest.

Każdy, kto choć raz usłyszy ciszę, zdaje sobie sprawę, jak potężnym dystraktorem może być dźwięk. Akustyka jest istotnym elementem funkcjonalnym, projektowanym już na poziomie budynku. Zauważamy coraz więcej rozwiązań strukturalnych i materiałowych opracowywanych w sposób, który ułatwia i poprawia walory akustyczne elementów stałych jak podłogi, ściany, sufity. Akustyka nie tylko idzie w parze z architekturą, ale już nią jest. We wnętrzach do szerokiego spektrum materiałów czysto technicznych jak akustyczne panele ścienne, sufitowe, pułapki dźwiękowe, przegrody akustyczne dołączają zaawansowane sposoby dynamicznego strojenia pomieszczeń oraz aktywne, elektroniczne niwelatory czy przeciwfale, które potrafią aktywnie zmieniać akustykę, dostosowując ją do potrzeb wnętrza. Zauważamy jednak, że pokoleniowo zmienia się częstotliwościowa percepcja dźwięków i ich akceptowalnych
natężeń. Pojawiają się nowe wyzwania jak choćby wysokie dźwięki emitowane przez zasilacze. Spektrum wyzwań eliminujących subtelne, ale oddziałujące impulsy akustyczne będzie się stale zmieniać i ewoluować wraz z rozwojem technologii i cywilizacji. Ustalenie komfortu akustycznego nigdy nie było i nie będzie zamkniętą listą zagadnień. Ważne, że badamy, jak duży ma to wpływ na naszą psychikę, koncentrację czy stan emocjonalny. W efekcie tych wyzwań poprawi się parametryzacja i sposób dbania o nasze zdrowie.

PRZEMO ŁUKASIK Architekt, Właściciel Medusa Group

Akustyka jest szerokim pojęciem, które wymaga od architektów odpowiedzialnego i kompleksowego podejścia. Najbardziej powszechne rozumienie akustyki obiektu to roznoszenie się dźwięku, by był bardzo dobrze słyszalny. Ma to znaczenie w salach koncertowych, audytoryjnych salach spotkań – w tym szkolnych aulach, czy muzeach.

Innym wyzwaniem dla architektów jest akustyka zewnętrzna. Urządzenia, które stawiamy na dachu nowo powstającego budynku, generują tło akustyczne. Może ono działać niekorzystnie na użytkowników obiektu – tak wewnątrz, jak i na zewnątrz, a także naruszać ciszę w sąsiedzkich przestrzeniach.

Z pomocą przychodzi nam dziś technologia, nowoczesne stropy nie przenoszą już tak wyraźnie, jak kiedyś dźwięków uderzeniowych. Przepisy prawa dbają o to, by pomieszczenia wyposażone w głośne urządzenia były dodatkowo wyciszane. W I Dzielnicy w Katowicach, do której zaczynają wprowadzać się pierwsi lokatorzy, skutecznie wyizolowaliśmy m.in. klatki schodowe i wyciszyliśmy szyby windowe. Akustyka to też niezbędny element komfortu, jaki chcemy zapewnić we wnętrzach budynków mieszkalnych i w projektowanych przez nas hotelach, gdzie każdy hałas przeszkadza w odpoczynku. Pracując nad wnętrzami hotelu Nobu w Warszawie, wykonaliśmy operat akustyczny i wprowadziliśmy rozwiązania aranżacyjne, które poprawiły komfort – wykładzina dywanowa na korytarzach tłumi odgłosy kroków, pod posadzką drewnianą zastosowaliśmy maty kompensujące dźwięki. Okładziny i tkaniny niwelują efekt pogłosu we wnętrzach pokoi.

Wyciszając obiekty użyteczności publicznej, musimy jednocześnie pamiętać o bezpieczeństwie. Są pomieszczenia, jak garaże podziemne, w których sygnał alarmowy i komunikat o ewakuacji muszą być słyszalne. W ciągu 20 lat akustyka stała się ważnym elementem merytorycznej analizy w procesie projektowania. Nie wyobrażam sobie, by architekt pracował dziś bez wsparcia akustyków. Dlatego nasza pracownia przy każdym projekcie korzysta z ich fachowych analiz.

BARTOSZ TRZOP CEO, Architekt, Trzop Architekci

Zapewnienie odpowiednich warunków akustycznych jest kluczowym elementem w projektowaniu nowoczesnych przestrzeni biurowych, które obecnie najczęściej mają otwarte plany. Zrównoważony poziom dźwięku pozwala stworzyć komfortowe miejsce do pracy, co przekłada się na kreatywność, efektywność i dobre samopoczucie pracowników.

Rynek rozwiązań służących poprawianiu parametrów akustycznych przestrzeni stale się rozwija i w tej chwili mamy już do wyboru szeroką gamę produktów pochłaniających dźwięk i niwelujących pogłos, które z uwagi na wysoki poziom wzornictwa, pozytywnie wpływają również na estetykę przestrzeni biurowych. Mogą one przyjmować najróżniejsze formy – poza klasycznymi opcjami do powieszenia na ścianie są też pochłaniacze dźwięku stojące, czy panele do zamontowania na biurku. Dobrym przykładem są tutaj produkty firmy Acustio.

Na powierzchniach typu open space często wykorzystujemy panele wiszące, które dodatkowo optycznie dzielą przestrzeń i stanowią spersonalizowane elementy dekoracyjne – tutaj możliwości są właściwie nieograniczone, jeśli chodzi o kolory i kształty. W naszych projektach często pojawiają się również budki akustyczne, które zapewniają prywatność i mogą być alternatywą dla salek konferencyjnych. Dzięki temu, że są dostępne w różnych rozmiarach
i wariantach wykończenia, możemy je spersonalizować tak, aby pasowały do danej przestrzeni. Przykładem może tu być budka Space firmy Mute, która w zależności od rozmiaru może służyć do przeprowadzenia rozmowy telefonicznej, odbycia kilkuosobowego spotkania lub pełnić funkcję focus roomu, z którego możemy też brać udział w telekonferencji.

Nam, architektom jest niezmiernie miło, że w ostatnim czasie polskie firmy zdobywają międzynarodowe nagrody, sprawnie odpowiadając na potrzeby rynku.

DR INŻ. PIOTR Z. KOZŁOWSKI
Projektant akustyki
PAK Pracownia Akustyczna Kozłowski

Projektowanie akustyki wnętrz kojarzone jest często z podwieszaniem modułowych sufitów akustycznych. Przez to dla wielu symbolem akustyki wnętrza stał się sufit rastrowy. Część architektów obawia się, iż zapewnianie komfortu akustycznego spowoduje nadanie wnętrzom wyglądu typowego dla przestrzeni biurowych. W praktyce komfort akustyczny nie musi być okupiony kompromisem wizualnym.

Priorytetem w projektowaniu akustycznym powinno być poszukiwanie rozwiązań, które będą odpowiadały na wizje wnętrza wypracowane przez architekta. Projektowanie akustyki nie musi być wybieraniem produktów z katalogu producenta „materiałów akustycznych”. Kreowanie akustyki jest działaniem opartym na szerokiej wiedzy akustycznej pozwalającej tworzyć wykończenie z wykorzystaniem klasycznych materiałów budowlanych takich jak: drewno, płyty drewnopochodne, cegła, beton, wełna mineralna, kompozyty, blacha, siatka cięto-ciągniona, szkło, tkaniny. Mieszanie materiałów o różnych parametrach akustycznych pozwala na stosowanie również dużych powierzchni szklanych czy betonowych bez pogarszania akustyki.

W przypadku holu dworca kolejowego Wrocław Główny konieczne było zwiększenie zrozumiałości komunikatów słownych przy jednoczesnym wyciszeniu gwaru podróżnych. Dzięki jednostkowemu projektowaniu akustycznemu możliwe było stworzenie ustrojów pochłaniających dźwięk wyglądających dokładnie tak, jak oczekiwali tego architekci i konserwatorzy zabytków. Kluczową rolę odegrał tutaj specjalnie opracowany sufit akustyczny wykończony zwykłymi deskami.

Komfort akustyczny nie musi być okupiony kompromisem wizualnym.

JOANNA I WOJCIECH MAŁECCY
Architekci, Współzałożyciele
MAŁECCY biuro projektowe

Akustyka to temat przez lata niemal nieobecny przy projektowaniu. W dzisiejszych trendach designerskich duży nacisk kładzie się na potrzeby człowieka, komfort jego życia i pracy. I tu pojawia się potrzeba „wyciszenia” przede wszystkim zewnętrznego, które może pomóc w wyciszeniu wewnętrznym, mentalnym tak potrzebnym przy mnogości zewnętrznych bodźców. Stosujemy wiele rozwiązań pomagających w walce z tym „niewidocznym wrogiem” – hałasem, smogiem akustycznym.

W jednej z ostatnich realizacji – dużym domu jednorodzinnym – zostały wykorzystane akustyczne systemy sufitowe i ścienne firmy STO w formie płyt bezspoinowych wykańczanych natryskowym tynkiem akustycznym. Uzyskany efekt jest niesamowity – wrażenie ciszy, jakiej można doświadczyć w wysokich dzikich górach lub mało dostępnych jaskiniach. Doskonałe warunki do ciekawych konwersacji lub słuchania muzyki. I co najważniejsze – nie widać tych elementów – nie zmieniają one architektury wnętrza.

Odmiennej „broni” używamy, tworząc przestrzenie pracy. Stosujemy rozwiązania widoczne i ubogacające architekturę wnętrz – przegrody akustyczne, lampy akustyczne, wydzielone przestrzenie do rozmów telefonicznych oraz spotkań, odpowiednio dobrane wykładziny i elementy sufitowe.

Akustyka jest także bardzo ważnym elementem projektów budynków użyteczności publicznej. W Centrum Dialogu Europejskiego i Kultury Polskiej „Dom Polski” we Lwowie pracowaliśmy z projektantem akustyki nad salą wielofunkcyjną dla 450 osób. Celem było jak największe zmniejszenie czasu pogłosu i wytworzenie jak najlepszych warunków dla lektro-akustyki nagłośnienia spektakli i wydarzeń artystycznych. Zastosowaliśmy specjalne wykończenie ścian w formie perforowanych paneli z odpowiednio dobranymi otworami oraz materiałem pochłaniającym umieszczonym za nimi. W holu głównym użyliśmy podobnego rozwiązania – perforowane panele tym razem wykonane z blachy miedzianej i wypełnione materiałem akustycznym. Pozwoli to na komfortowe spędzanie czasu podczas imprez organizowanych w budynku. Reasumując – bez względu na rodzaj projektu są to bardzo ważne aspekty – im lepiej rozwiązane, tym lepszą przestrzeń otrzymują użytkownicy.