Biała Woda. Ból niepamięci
Autorzy:
Dominka Cieplak
Kamil Federyga
Wydział Architektury Politechniki Krakowskiej
Mentor:
dr hab. inż. arch. Piotr Winskowski, prof. PK
O projekcie:
Projekt poświęcony jest nieistniejącej rusińskiej wsi Biała Woda na Rusi Szlachtowskiej, najdalej wysuniętej na zachód wyspy łemkowskiej. Ideowo projekt podejmuje także tematykę bólu rozumianego zarówno psychicznie, jak i fizycznie oraz kwestie pamięci i zapomnienia. W części teoretycznej zebrano dotychczasową wiedzę na temat historii, kultury i zwyczajów wsi, uzupełnioną o autorskie przekłady artykułów z ukraińskiej i łemkowskiej prasy międzywojennej oraz wywiady z byłymi mieszkańcami wsi. Wnikliwe badania pozwoliły nie tylko na stworzenie typologii śladów, ale także na wykonanie malarskiej rekonstrukcji układu sprzed wysiedlenia.
Na część praktyczną składa się projekt trasy wraz z pawilonami edukacyjnymi, Izby Wsi Zapomnianej oraz Schroniska Terapii Bólu i Traumy. Zaprojektowany ośrodek posiada część fizjoterapeutyczną, psychologiczną oraz sensoryczną, dbając o izolację negatywnych bodźców, a potęgowanie terapeutycznych. Izba Wsi Zapomnianej rozpoczyna natomiast Ścieżkę Kulturowo-Historyczną, stanowiąc visitor center z małym muzeum, restauracją i salą wielofunkcyjną dostępną zarówno z wnętrza, jak i zewnętrza budynku.
Sześć zaprojektowanych pawilonów stoi w miejscach szczególnych dla przedwyśledleńczego układu wsi. Ich bryła nawiązuje do archetypu rusińskiej chyży, a lekka drewniana szkieletowa konstrukcja w minimalnym stopniu ingeruje w naturę. Każdy pawilon pozwala odczuć historię miejsca poprzez zmysłową percepcję wybranego medium. Ścieżkę wieńczy lustrzany pawilon odbijający otoczenie, dom-duch symbolizujący pustkę.
Co było największym wyzwaniem architektonicznym?
Projekt „Biała Woda. Ból niepamięci” stanowił dla nas wyzwanie, ponieważ wymagał zbalansowanego podejścia do projektowania, uwzględniającego zarówno kwestie ekologiczne, jak i społeczne, kontekst historyczny czy kulturowy, a ponadto wrażliwego traktowania mniejszości etnicznej, jaką są Łemkowie. Ścieżka Kulturowo-Historyczna miała więc za zadanie nie tylko opowiadać losy wysiedlonej wsi, ale też zabezpieczyć teren przed zagrażającymi inwestycjami komercyjnymi, prowadzącymi do zatarcia śladów po osadzie. Projekt wymagał zagłębienia się jednocześnie w historię miejsca poprzez kwerendy archiwalne oraz tłumaczenia tekstów łemkowskich i ukraińskich, z drugiej strony – znajomości technologii i konstrukcji, która nie naruszy odzyskanej przyrody, z innej zaś – umiejętności społecznych podczas licznych rozmów etnograficznych.
O autorach:
Dominika Cieplak absolwentka Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej. Była przewodnicząca Studenckiego Koła Naukowego PercepcjA zajmującego się tematyką psychologii i socjologii architektury. Jej zainteresowania koncentrują się wokół kultury mniejszości narodowych i etnicznych, sztuki, architektury regionalnej i rzemiosła ludowego. W pracy architekta stawia na ekologiczne rozwiązania i dobro użytkownika. Prywatnie ceramiczka i ilustratorka. Współautorka pracy magisterskiej Biała Woda. Ból niepamięci nagrodzonej I nagrodą w konkursie na najlepsze prace licencjacką i magisterską z wykorzystaniem historii mówionej organizowanego przez Ośrodek „Pamięć i Przeszłość” i Polskie Towarzystwo Historii Mówionej pod patronatem Wrocławskiego Rocznika Historii Mówionej.
Kamil Federyga absolwent Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, student na Katedrze Nordystyki, Instytut Filologii Germańskiej, Wydział Filologiczny, Uniwersytet Jagielloński. Pasjonata architektury regionalnej i współczesnej, a także psychologii środowiskowej i językoznawstwa kognitywnego. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się wokół kultury i historii mniejszości narodowych i etnicznych w kontekście architektury. Miłośnik języków, w szczególności szwedzkiego, islandzkiego i łemkowskiego. Współautor pracy magisterskiej Biała Woda. Ból niepamięci nagrodzonej I nagrodą w konkursie na najlepsze prace licencjacką i magisterską z wykorzystaniem historii mówionej organizowanego przez Ośrodek „Pamięć i Przeszłość” i Polskie Towarzystwo Historii Mówionej pod patronatem Wrocławskiego Rocznika Historii Mówionej.
