BASENY PASYWNE

Basen kryty jest jednym z trudniejszych do zaprojektowania obiektów z grupy budynków o funkcji rekreacyjno-sportowej. Wynika to ze zróżnicowania warunków funkcjonalnych, wymagań inwestora czy ograniczeń budżetu.

Z drugiej strony istotne są stale zwiększające się wymagania względem zmniejszenia zużycia energii i emisji CO2 oraz świadomość inwestora na etapie przygotowania procesu inwestycyjnego.

Istniejące kryte pływalnie projektowane zgodnie z minimalnymi wymogami warunków techniczno-budowlanych należą do grupy budynków bardzo energochłonnych i charakteryzują się wysokimi nakładami inwestycyjnymi oraz wysokimi kosztami eksploatacji. Eksploatacja ta opiera się na stałej pracy instalacji uzdatniania wody oraz instalacji grzewczej i wentylacji mechanicznej. Wysokie zapotrzebowanie na energię wynika z dużej kubatury hali basenowej, a przy tym konieczności zachowania odpowiedniego poziomu wilgotności oraz temperatury powietrza – a co za tym idzie – większej wymiany powietrza i strat ciepła. Inne czynniki energochłonne stanowią: technologia filtrowania i ogrzewania wody basenowej, a także rozbudowane zaplecza socjalno- higieniczne.

Zwiększone wymagania
Obecnie przepisy techniczno-budowlane zmierzają ku coraz większym wymaganiom w kwestii zmniejszenia zużycia energii i emisji CO2, wynikającym z kierunku takich zmian w UE. 19 maja 2010 roku została przyjęta przez Parlament i Radę Unii Europejskiej dyrektywa 2010/31/UE w sprawie charakterystyki energetycznej budynków, zgodnie z art. 9 ust. 1 tejże dyrektywy do końca 2020 r. wszystkie nowe budynki powinny być obiektami o niemal zerowym zużyciu energii.
Przez „budynek o niemal zerowym zużyciu energii” (art. 2 pkt 2 dyrektywy 2010/31/UE) należy rozumieć budynek o bardzo wysokiej charakterystyce energetycznej określonej zgodnie z wytycznymi zawartymi w załączniku I do dyrektywy 2010/31/UE. Niemal zerowa lub bardzo niska ilość wymaganej energii powinna pochodzić w bardzo wysokim stopniu z energii ze źródeł odnawialnych, w tym energii ze źródeł odnawialnych wytwarzanej na miejscu lub w pobliżu.
W naszym kraju funkcjonuje on jako budynek o niskim zużyciu energii, spełniający wymogi związane z oszczędnością energii i izolacyjnością cieplną zawarte w obowiązujących przepisach techniczno-budowlanych (w szczególności Prawo budowlane oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie). Szczególny nacisk położono na zmniejszenie wskaźnika EP, określającego roczne obliczeniowe zapotrzebowanie budynku na nieodnawialną energię pierwotną do ogrzewania, wentylacji, chłodzenia, przygotowania ciepłej wody użytkowej oraz oświetlenia, a także poprawę izolacyjności termicznej przegród zewnętrznych. Kolejne zmiany wprowadzane są stopniowo – pierwsza miała miejsce 1 stycznia 2014 r., kolejna, obowiązująca obecnie – 1 stycznia 2017 r. Wkrótce inwestorów czeka kolejne zaostrzenie wymogów – już od 1 stycznia 2021 r., a dla budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz będących ich własnością – od 1 stycznia 2019 r. Wymogi te dotyczą w szczególności nowych budynków, natomiast w przypadku budynku podlegającego przebudowie wymagania uznaje się za spełnione, jeżeli przegrody oraz wyposażenie techniczne podlegające przebudowie odpowiadają przynajmniej wymaganiom izolacyjności cieplnej, oraz powierzchnia okien odpowiada wymaganiom określonym w rozporządzeniu. Ponadto budynek powinien być zaprojektowany i wykonany w taki sposób, aby ograniczyć ryzyko jego przegrzewania w okresie letnim.
Dla potencjalnego inwestora oznacza to w praktyce konieczność stosowania materiałów czy komponentów budowlanych o coraz wyższych parametrach.
Należy podkreślić, iż przepisy techniczno- budowlane w omawianym zakresie określają poziom wymagań minimalnych, zatem możliwe jest uzyskanie parametrów bardziej korzystnych pod względem efektywności energetycznej.
Zwiększenie wymagań stawianych zwłaszcza budynkom użyteczności publicznej, do których należą kryte pływalnie – powoduje konieczność stosowania bardziej efektywnych rozwiązań materiałowych czy technologicznych. Wiąże się to ze wzrostem kosztów budowy i ogólnie całego procesu inwestycyjnego. Powstają pytania: dlaczego dodatkowe koszty poniesione ze względu na konieczność dostosowania do minimalnych wymogów zmieniających się przepisów nie przekładają się na oczekiwane oszczędności finansowe na etapie eksploatacji obiektu? Oraz z jakimi podstawowymi problemami styka się inwestor na etapie eksploatacji obiektu pływalni?
Przede wszystkim – nieustanna walka z nadmiarem wilgoci w powietrzu, prowadzącym do kondensacji pary wodnej na przegrodach budowlanych. Utarło się, że jedynym rozwiązaniem problemu jest wysokoefektywna wentylacja mechaniczna, zmniejszająca wilgotność względną powietrza hali basenowej. Taka wentylacja generuje dość wysokie koszty zużycia energii, a przy tym straty ciepła, spowodowane dużą wymianą powietrza.

Pasywnie znaczy świadomie
Rozwiązanie problemu przynosi praktyka budownictwa pasywnego. Budownictwo pasywne nie jest już w Europie żadną nowością, a raczej praktyką coraz powszechniej stosowaną, zwłaszcza w Europie zachodniej, głównie w obszarze budownictwa mieszkalnego i użyteczności publicznej. Budownictwo pasywne to zintegrowana koncepcja uzyskania najwyższego poziomu komfortu cieplnego i higienicznego w użytkowanym budynku oraz zminimalizowania zużycia energii w trakcie eksploatacji przy użyciu prostych środków pasywnych, takich jak zastosowanie odpowiedniej izolacyjności termicznej, szczelności, odzysku ciepła czy wykorzystanie energii słonecznej i wewnętrznych źródeł ciepła. Zapotrzebowanie na energię w takich obiektach jest wielokrotnie mniejsze niż w tradycyjnych budynkach wznoszonych według obowiązujących norm.
Dlaczego basen zaprojektowany i wybudowany w oparciu o zasady budownictwa pasywnego miałby działać lepiej? W przypadku basenu podwyższona izolacyjność termiczna i brak mostków termicznych są szczególnie korzystne ze względu na ochronę przed zawilgacaniem i zagrzybieniem przegród, eliminację przeciągów i dyskomfortu termicznego.
Budynek pasywny, dzięki wysokiej szczelności, brakom mostków termicznych oraz efektywnej warstwie termoizolacji, charakteryzuje się bardzo korzystnymi, zwłaszcza dla hali basenowej, parametrami temperatury na wewnętrznej powierzchni przegród sąsiadujących ze strefami zewnętrznymi lub nieogrzewanymi (ściany zewnętrzne, dachy, stropy lub płyty fundamentowe itp.). W praktyce oznacza to, że różnica temperatury na wewnętrznej stronie przegrody i temperatury wnętrza hali jest na tyle mała, że praktycznie na przegrodach nie występuje zjawisko kondensacji pary wodnej. Co więcej – możliwe jest nawet podniesienie wilgotności względnej powietrza. Podwyższenie wilgotności powietrza powoduje zmniejszone parowanie wody, co z kolei pozwala ograniczyć zapotrzebowanie na ciepło do podgrzewania wody i ogrzewania budynku. Wentylacja mechaniczna może zostać ograniczona praktycznie do wielkości wymiany powietrza dla potrzeb higienicznych – co efektywnie przekłada się na oszczędności energii oraz poprawia mikroklimat wnętrza.
Zmniejszenie zapotrzebowania na energię przekłada się również na wymierne oszczędności w zakresie koniecznych instalacji OZE, które w tradycyjnych budynkach wymagają dużych nakładów finansowych zarówno w fazie budowy, jak i późniejszej eksploatacji (konserwacja, zużycie elementów).
Poniesione niewielkie (w granicach kilku procent) dodatkowe nakłady inwestycyjne na etapie budowy (szczególnie lepsza termoizolacja, wysoka szczelność budynku, odpowiednie parametry stolarki okiennej, wydajna wentylacja z rekuperacją) przyniosą długotrwałe oszczędności eksploatacyjne, ograniczając do minimum ewentualne koszty remontów czy modernizacji, dlatego tak ważna jest świadomość inwestora na etapie przygotowania procesu inwestycyjnego. W przypadku wybudowania obiektu zgodnego z minimalnymi wymogami techniczno-budowlanymi późniejsza próba dostosowania go do zaleceń budownictwa pasywnego generować będzie już znaczne koszty inwestycyjne.
Reasumując: zaprojektowanie i budowa krytej pływalni w oparciu o zasady budownictwa pasywnego jest naszym zdaniem najlepszą drogą do uzyskania wysokiej jakości, trwałego, ekonomicznego budynku o niskim zużyciu energii i podwyższonym komforcie użytkowania, a jednocześnie najlepszą „bazą” dla efektywnego wykorzystania energii z systemów OZE.

mgr inż. arch. Jerzy Hnat
mgr inż. arch. Alina Hnat
certyfikowani projektanci budynków pasywnych
www.architekcipl.pl