WYTYCZNE DLA DACHÓW ZIELONYCH FLL

Na rynku pojawiła się pierwsza polska publikacja wytycznych FLL dla dachów zielonych pt. „Wytyczne do projektowania, wykonywania i pielęgnacji dachów zielonych – Wytyczne dla dachów zielonych”, wydana przez Stowarzyszenie DAFA. Dzięki nawiązaniu współpracy członkowskiej z niemieckim Stowarzyszeniem FLL, DAFA pozyskało prawo do wydania Wytycznych FLL: „Richtlinie für die Planung, Ausführung und Pflege von Dachbegrünungen“, które zostały rozszerzone o przepisy polskie.

Celem wytycznych jest zaprezentowanie ogólnie obowiązujących zasad, wymagań oraz parametrów dla materiałów wykorzystywanych do projektowania, wykonywania i utrzymywania dachów zielonych, zgodnie z aktualnym stanem wiedzy i techniki. W większości krajów Europy i świata uznawane są za powszechnie obowiązujące zasady techniki.

Publikacja adresowana jest do specjalistów wszystkich zaangażowanych dziedzin i stanowi wspólny punkt odniesienia dla inwestorów, projektantów i wykonawców, tworząc bazę do współpracy pomiędzy nimi.

Wytyczne zostały opracowane pod redakcją merytoryczną dr hab. inż. Ewy Burszty Adamiak z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu przy współpracy ekspertów: mgr inż. Ryszarda Klatt – rzeczoznawcy DAFA i dr inż. Jacka Nowaka z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach. W prace redakcyjne włączyli się wysokiej klasy specjaliści, reprezentujący branżowe firmy członkowskie DAFA: Jacek Dudziak, Jarosław Grabowski, Andrzej Kania, Marian Kies, Piotr Muszyński, Witold Okoński, Sabina Pietrek, Maciej Runka, Edyta Sauć, Magdalena Stachowska, Anna Sylwester-Czapla, Cezary Szyjka, Katarzyna i Piotr Wolańscy. 

Najcenniejszą częścią wytycznych jest odwołanie zapisów do obowiązujących aktów prawnych, norm jak i metod badawczych mających swoje zastosowanie w warunkach krajowych. Usystematyzowanie wymagań ma na celu przede wszystkim poprawę jakości projektowania, wykonywania oraz pielęgnacji dachów zielonych. Tym samym ma przyczynić się do zwrócenia, na etapie projektu i budowy, większej uwagi na wybór dostępnych rozwiązań, a na etapie eksploatacji na potrzebę przeprowadzenia zabiegów pielęgnacyjnych i kontroli, szczególnie w pierwszych latach funkcjonowania zazielenionego dachu. To z kolei daje możliwość realizacji założeń projektanta dachów zielonych, czyli zapewnianie przez lata trwałego efektu oraz funkcjonalności rozwiązania.

Dodatkowym elementem polskiego wydania wytycznych jest polsko-niemiecki słownik terminów branżowych,  adresowany do wszystkich osób zainteresowanych problematyką tej dyscypliny. Słownik może być przydatny podczas korzystania z norm i opracowań branżowych, a także z niemieckojęzycznej literatury fachowej oraz systemów informacyjnych z niemieckim interfejsem użytkownika. 

O znaczeniu wytycznych dla polskiej branży dachów zielonych mówi dr hab. inż. Ewa Burszta-Adamiak (Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu), Redaktor Merytoryczna polskiego wydania „Wytycznych dla dachów zielonych” FLL:

„W dobie maksymalizacji wykorzystania terenu przeznaczonego pod zabudowę z jednoczesnym nakazem zapewnienia wymaganej powierzchni terenu biologicznie czynnego, dachy zielone stają się coraz bardziej powszechne. Należy jednak pamiętać, że projektując dach zielony trzeba uwzględnić nie tylko dobór zieleni na dachu, ale także zaprojektować fragment budynku ze zwróceniem szczególnej uwagi na projektowany rodzaj użytkowania dachu, parametry wytrzymałościowe, konstrukcję, nachylenie dachu, a także wymagania przeciwpożarowe. Dodatkowo powinny być uwzględnione potrzeby zabezpieczenia przed siłą ssącą wiatru i wywiewaniem oraz konieczność odpowiedniego odwodnienia. Nie mniej ważny jest dobór substratu dachowego oraz materiałów, z których wykonane są pozostałe warstwy konstrukcyjne.

Do tej pory w Polsce nie było opracowania, obejmującego zasady projektowania tak kompleksowo.  Dlatego też, podobnie jak w wielu innych krajach w Europie i na świecie, przy planowaniu realizacji tego typu rozwiązań odnoszono się do norm niemieckich DIN oraz wytycznych FLL, wydanych w języku niemieckim i przetłumaczonych w późniejszym czasie na język angielski. Podjęte przez Stowarzyszenie DAFA działania wypełniają tę lukę.

Dachy zielone w Polsce

Zielone dachy są rozwiązaniami, którymi zainteresowanych jest coraz więcej inwestorów indywidualnych i instytucjonalnych. Z krajów Unii Europejskiej zdecydowanie największy udział zazielenionych dachów spotyka się w Niemczech oraz Szwecji, ale i w Polsce można znaleźć liczne inwestycje zrealizowane w różnych miastach. Przykładem może być dach zielony wykonany na Wisłostradzie w Warszawie, na centrum handlowym „Plaza” w Rybniku, bazie wioślarskiej w Iławie, szpitalu Jurasza w Bydgoszczy, na terenie zespołu mieszkaniowego „Dębowe Tarasy” w Katowicach, Woli Justowskiej w Krakowie, Termy Bani w Białce Tatrzańskiej oraz Opery Podlaskiej w Białymstoku. Wykonywanie obecnie tego typu rozwiązań wynika przede wszystkim ze wzrostu oczekiwań inwestorów, a także użytkowników, z wymogów prawnych dotyczących konieczności odtworzenia, przy realizacji inwestycji, terenu biologicznie czynnego, z potrzeby przeciwdziałania skutkom procesu urbanizacji, a także ze wzrostu świadomości społeczeństwa. Nie mniej istotne jest ciągłe poszerzanie oferty materiałów i technologii wykonywania dachów zielonych, pozwalające na zaspokojenie potrzeb rynkowych oraz środowiskowych w tym zakresie.

Co należy zrobić, aby były powszechniej stosowane w Polsce?

Pomimo wielu realizacji, ilość dachów zielonych w Polsce jest niewspółmierna do potrzeb. Obecnie w krajowym ustawodawstwie brakuje uregulowań prawnych wprowadzających ulgi i dofinansowania do budowy dachów zielonych. Inaczej kwesta ta rozwiązana jest w wielu krajach za granicą. Tam zakładanie zazielenionych powierzchni, uważanych za inwestycje sprzyjające środowisku, realizowane jest z pomocą państwa. System wsparcia jest oparty na bezpośrednich i pośrednich zachętach finansowych, na wdrażaniu instrumentów kompensacyjnych oraz egzekwowaniu zapisów legislacyjnych. Wzorem europejskich i światowych doświadczeń należy wprowadzić narzędzia, które zmotywowałyby inwestorów do ich wykonywania. Duży nacisk powinno kłaść się także na przeprowadzanie kampanii edukacyjnych, pozyskiwanie wyników z badań prowadzonych na dachach zielonych dla warunków meteorologicznych, w których inwestycje te są wykonywane oraz na dostęp do norm i wytycznych, które dzięki jasno przedstawionym zasadom dotyczącym projektowania, wykonywania oraz utrzymania dachów zielonych mogłyby się przyczynić do szerszego zastosowania tych technologii w warunkach krajowych.

 Zalety dachów zielonych

Wykonanie warstw konstrukcyjnych dachu zielonego pozwala na osiągnięcie wielu korzyści ekologicznych, hydrologicznych i estetycznych, poprawiających życie mieszkańców miast. Znane są wyniki badań wykazujące m.in. pozytywny wpływ dachów zielonych na warunki klimatyczne w miastach (zmniejszają efekt miejskiej wyspy ciepła, poprawiają jakość powietrza, zwiększają wilgotność powietrza). Pełnią także funkcje termoizolacyjne, przyczyniają się do wydłużenia trwałości pokrycia oraz poprawiają akustykę budynku tłumiąc hałas. Dla mnie najbardziej bliskie, z uwagi na tematykę, którą zajmuję się w swojej pracy naukowej, jest pozytywne oddziaływanie dachów zielonych na ilość i szybkość odprowadzanych wód opadowych. Redukcja objętości spływu wiąże się m.in. z opóźnieniem początkowego odpływu z dachu oraz zmniejszeniem szczytowej fali odpływu, co może przełożyć się na pracę kanalizacji oraz efektywność działania oczyszczalni ścieków w okresach pogody deszczowej. Dachy zielone dla mieszkańców miast pełnią funkcję społeczną i rekreacyjną. Dla wielu z nich jest to miejsce kontaktu z naturą, wyciszenia się, znalezienia wytchnienia i odpoczynku.

Błędy projektowe/wykonawcze

Dachy zielone to układy wielowarstwowe. W razie stwierdzenia jakichkolwiek nieprawidłowości w ich funkcjonowaniu, znalezienie usterki i późniejsza jej naprawa wymaga niejednokrotnie zdjęcia wszystkich lub prawie wszystkich warstw konstrukcyjnych. Dlatego tak ważne jest solidne wykonanie każdej warstwy w celu zachowania w pełni ich funkcji w całym okresie użytkowania. Należy jednak pamiętać, że pomimo dostępnych propozycji układów warstw dachu zazielenionego, nie istnieją rozwiązania w pełni uniwersalne, które można by było bezkrytycznie powielać. W każdym przypadku zarówno projektant jak i wykonawca powinien potraktować podjęte zadanie indywidualnie z zachowaniem zasad dobrej praktyki. Warto przy tym odnosić się do wiedzy zebranej w normach i w wytycznych branżowych. Do tej pory w Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach w Europie i na świecie, bazowało się głównie na zapisach niemieckojęzycznych norm oraz wytycznych Stowarzyszenia Badania Rozwoju i Kształtowania Krajobrazu tzw. wytyczne FLL (niem. Forschungsgesellschaft Landschaftsentwicklung Landschaftsbau e.V) dotyczących projektowania, wykonywania i utrzymania dachów zielonych.  W grudniu 2015 roku zostały wydane wytyczne FLL w języku polskim, co zapewne wpłynie na ich bezpośrednie wykorzystanie w praktyce zawodowej przez specjalistów z branży zajmujących się w szerokim kontekście dachami zielonymi (projektowanie, wykonawstwo, utrzymanie, produkcja komponentów składowych itd.). Wydanie polskojęzycznych wytycznych FLL ma na celu przede wszystkim usystematyzowanie wymagań oraz utrzymanie dobrej jakości projektowania, wykonywania oraz pielęgnacji dachów zielonych, a tym samym zapewnienie dobrego ich stanu przez długie lata eksploatacji w polskich miastach.”

Praktyczne zastosowanie wytycznych

Piotr Wolański –  Koordynator Grupy Merytorycznej Dachy Zielone w DAFA, który pracował w ramach Zespołu Redakcyjnego nad polskim wydaniem Wytycznych podkreśla: „Jako praktyk realizujący na co dzień dachy i tarasy zielone dostrzegam zapotrzebowanie na tego typu publikację wśród bardzo wielu grup zawodowych zaangażowanych w proces projektowania i budowania obiektów zawierających dachy zielone. Z pewnością będą z niej korzystać inwestorzy ogłaszający przetargi, osoby decyzyjne i zlecające tego typu prace, architekci, konstruktorzy i architekci zieleni, firmy wykonawcze zaangażowane w realizację dachów zielonych od hydroizolacji aż po warstwy wegetacyjne, specjaliści prowadzący i kontrolujący procesy budowlane, firmy zajmujące się pielęgnacją zieleni, czy też rzeczoznawcy i eksperci działający w tej branży. Wytyczne będą również stanowić ważny punkt odniesienia dla obecnych na naszym rynku producentów i dostawców materiałów i systemów na dachy zielone, którzy będą mogli powoływać się na zgodność swych produktów z zaleceniami FLL

Myślę, że polskie wydanie „Wytycznych dla dachów zielonych” będzie też przydatne w szeroko pojętym procesie edukacji i popularyzacji wiedzy na ten temat oraz dla wszystkich pasjonatów związanych z tą tematyką.”

Wytyczne są do nabycia w Księgarni Technicznej DAFA w wersji książkowej i elektronicznej na: www.dafa.com.pl