W miastach można znaleźć liczne bariery architektoniczne, które utrudniają poruszanie się i swobodne funkcjonowanie osobom z niepełnosprawnościami, w podeszłym wieku, niewidomym, niedowidzącym, głuchym czy z kontuzjami.
Do największych trudności należy brak odpowiednich poręczy lub podjazdów dla osób poruszających się na wózku. Na szczęście coraz częściej w polskich miastach można zaobserwować przykłady pomocnych rozwiązań, takich jak zmienne faktury nawierzchni chodników, guziki na przystankach pozwalające odsłuchać rozkład jazdy pojazdów transportu publicznego, wygodne windy i pochylnie itd. Dostosowanie miasta do potrzeb osób z trudnością w poruszaniu się, w tym np. osób z niepełnosprawnością, w podeszłym wieku, niewidomych, niedowidzących itd. należy do bardzo ważnej tematyki inkluzji społecznej, którą zajmuje się współczesna urbanistyka.
Warto zauważyć, że problemy z poruszaniem się mogą wynikać z licznych uwarunkowań fizycznych, takich jak wada słuchu, która może mieć wpływ na brak pewności przy poruszaniu się w ruchliwej okolicy. Nawet drobne uszkodzenia nawierzchni mogą stanowić duży problem dla osób, którym poruszanie się sprawia trudność, a brak ścieżek rowerowych i zepchnięcie ruchu rowerowego na chodnik może być wręcz niebezpieczne. Jednak do najbardziej problematycznych i zaniedbanych pod względem dostępności miejsc w mieście należą strefy wejścia do budynków.
Strefy wejścia
Zgodnie z treścią „Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie” przynajmniej jedno utwardzone dojście do budynku mieszkalnego wielorodzinnego, zamieszkania zbiorowego i użyteczności publicznej powinno być dostępne dla osób z niepełnosprawnością. Wszystkie utwardzone dojścia powinny mieć szerokość minimalną 1,5 m. Same drzwi wejściowe także powinny być wygodne i dostępne dla osób z niepełnosprawnością. Główne drzwi mogą być obrotowe lub wahadłowe, o ile obok znajdują się drzwi rozwierane lub rozsuwane, które mogą być użyte przez osoby z niepełnosprawnością.
Szerokość płaszczyzny ruchu pochylni dla osób z niepełnosprawnością powinna wynosić 1,2 m. Pochylnia powinna być zaopatrzona w krawężniki o wysokości min. 7 cm i poręcze z obu stron, odsunięte od siebie o 1–1,1 m. Poręcze powinny być zainstalowane na wysokościach 75 cm i 90 cm od poziomu posadzki. Pochylnia powinna rozpoczynać się powierzchnią płaską o minimalnej długości 1,5 m, a także, jeśli długość pochylni przekroczy 9 m, być podzielona na odcinki za pomocą spoczników o wymiarach min. 1,5 x 1,5 m. Podane wymiary spocznika nie uwzględniają pola otwierania skrzydła drzwi wejściowych do budynku. W tabeli podano dopuszczalne maksymalne nachylenie pochylni związanych z budynkiem.
Podwórka i miejsca postojowe
Osiedla mieszkaniowe powinny być wyposażone w place zabaw dla dzieci oraz miejsca do wypoczynku i rekreacji, dostępne dla osób z niepełnosprawnością, a min. 30% tego obszaru powinno znajdować się na terenie biologicznie czynnym. Należy zwrócić uwagę na odpowiednią szerokość furtek, zarówno w obiektach mieszkalnych, jak i użyteczności publicznej.
Warto wiedzieć, że sugerowana odległość, którą może przebyć bez odpoczynku osoba z niepełnosprawnością ruchową, poruszająca się za pomocą wózka, to 150 m, osoba poruszająca się za pomocą laski – 50 m, a bez pomocy – 100 m. Dlatego właśnie tak ważne jest stosowanie tzw. przysiadaków i ławek w przestrzeni publicznej.
Do względnie tanich, ale kluczowych rozwiązań urbanistycznych należą wysokie kontrasty, znakowanie kolorystyczne i graficzne w miastach, zaznaczanie miejsc niebezpiecznych, ograniczanie wysokości stopni i progów, obniżone krawężniki, ale także edukacja i szerzenie świadomości społecznej. Dialog o tym, jak ważne jest choćby ustępowanie miejsc w komunikacji miejskiej osobom, które tego potrzebują, to pierwszy krok do dostępnego miasta. Nieco droższe, lecz także ważne jest wprowadzanie wind i platform do pokonywania większych różnic poziomów, a także sygnałów dźwiękowych i specjalnych usług transportowych.
Partycypacja w planowaniu
W dzisiejszych czasach niedopuszczalne jest ograniczenie przestrzeni życiowej jakiejkolwiek osoby do jednego środowiska, jednej szkoły, sklepu, przychodni czy świątyni tylko ze względu na trudności przestrzenne w dotarciu do innych miejsc. Dostosowanie miasta do potrzeb osób z trudnością w poruszaniu się, w tym np. osób z niepełnosprawnością, w podeszłym wieku, niewidomych, niedowidzących itd. należy do bardzo ważnej tematyki inkluzji społecznej, którą zajmuje się współczesna urbanistyka. Kluczowe tematy to nie tylko dostępne mieszkania i obiekty użyteczności publicznej czy transport publiczny, ale także przestrzenie rekreacyjne czy dostęp do informacji w mieście, co jest krokiem w kierunku miast inteligentnych, integrujących swoich mieszkańców. Bardzo ważnym elementem takich działań w mieście jest dialog z osobami z niepełnosprawnością, a także z seniorami, matkami z małymi dziećmi itd. i ich chęć do aktywnej partycypacji w planowaniu miast. W taki sposób miasta polskie mają szansę rozwoju jako miasta dostępne dla wszystkich swoich mieszkańców.
arch. Katarzyna Burzyńska
Monika Szynkowska
Komentarz:
DŹWIGI OSOBOWE DLA OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH – WYTYCZNE
Agnieszka Szylkin Marketing Manager Schindler Polska
Zgodnie z treścią „Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie” Kabina dźwigu osobowego dostępna dla osób niepełnosprawnych powinna mieć szerokość co najmniej 1,1 m i długość 1,4 m, poręcze na wysokości 0,9 m oraz tablicę przyzywową na wysokości od 0,8 m do 1,2 m w odległości nie mniejszej niż 0,5 m od naroża kabiny z dodatkowym oznakowaniem dla osób niewidomych i informacją głosową. Dodatkowo, jeśli zachodzi taka konieczność, dźwig osobowy może być wykonany zgodnie z normą EN 81-70, która wymusza zastosowanie dodatkowych elementów ułatwiających osobom niepełnosprawnych korzystanie z urządzenia, np.: informacja głosowa, gong powiadamiający o przybyciu kabiny na przystanek, poziomy panel dyspozycji, poręcz na ścianie bocznej oraz lustro i kurtyna świetlna.
Wybrane przepisy Rozporządzenia Ministra Infrastruktury w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie dotyczące miejsc postojowych dla osób niepełnosprawnych:
„Miejsca postojowe dla samochodów, z których korzystają wyłącznie osoby niepełnosprawne, mogą być usytuowane w odległości nie mniejszej niż 5 m od okien budynku mieszkalnego wielorodzinnego i zamieszkania zbiorowego oraz zbliżone bez żadnych ograniczeń do innych budynków. Miejsca te wymagają odpowiedniego oznakowania.
[…] Dla samochodów użytkowanych przez osoby niepełnosprawne szerokość stanowiska powinna wynosić co najmniej 3,6 m i długość 5 m, a w przypadku usytuowania wzdłuż jezdni – długość co najmniej 6 m i szerokość co najmniej 3,6 m, z możliwością jej ograniczenia do 2,3 m w przypadku zapewnienia możliwości korzystania z przylegającego dojścia lub ciągu pieszo-jezdnego.
Stanowiska postojowe w garażu, przeznaczone dla samochodów, z których korzystają osoby niepełnosprawne, powinny mieć zapewniony dojazd na wózku inwalidzkim z drogi manewrowej do drzwi samochodu co najmniej z jednej strony, o szerokości nie mniejszej niż 1,2 m.
Stanowiska postojowe dla samochodów, z których korzystają osoby niepełnosprawne, należy sytuować na poziomie terenu lub na kondygnacjach dostępnych dla tych osób z pochylni, z uwzględnieniem warunków, o których mowa w § 70.
W garażu wielopoziomowym lub stanowiącym kondygnację w budynku mieszkalnym wielorodzinnym oraz budynku użyteczności publicznej należy zainstalować urządzenia dźwigowe lub inne urządzenia podnośne umożliwiające transport pionowy osobom niepełnosprawnym poruszającym się na wózkach inwalidzkich na inne kondygnacje, które wymagają dostępności dla tych osób.
